Tuhsiler

Tuhsiler

Tuhsiler, Çigillerin batısında İli Irmağı kıyılarında yaşıyorlardı.
Batı sınırları Çu ırmağının ağzına kadar olan bölgeye uzanıyordu.
Suyab, Biglilig, Urkeş, Lazime ve Ferahiye adlı şehir ve köyleri bulunuyordu [531].

Karlukların bir alt boyu olarak görülen Tuhsiler,
Hududül-alem'de Tuhs, Kaşgarlı ve Mervezi'de Tuhsi şeklinde geçmektedir [532].

Bu devirde Tuhsilere ait olduğu bilirilen Suyab,
Batı Gök-Türkleri ve Türgişlerin de önemli bir merkezi idi.
Tuhsiler vaktinde Suyab'dan yirmi bin süvari çıktığı bildirilmiştir [533].
Biglilig adlı köyden ise
oranın beyinin Yınal Tigin unvanını taşıdığı,
üç bin atlıya kumanda ettiğine dair kayıt vardır [534]. Daha sonra Tohsılar (Tuhsiler) hakında
bilgi veren Kaşgarlı ise Tohsıların sadece İli Irmağı kıyısındaki Kubaş'ta oturduklarını
yazmaktadır. Ona göre en doğru dil Yağmalarla birlikte Tohsılar tarafından konuşulmaktadır.
Buna da Hakaniye Türkçesi adı verilmektedir [535].
Kaşgarlıdan sonra kaynaklarda Tohsı ya da Tuhsi adı görülmemektedir.

Kaynakça

531. F.Sümer, Eski Türklerde Şehircilik, s. 15-17,75,81,82.

532. Sümer, s. 37; Şeşen, 28.
533. Hududül-Alem, s. 99.
534. aynı eser (Hududül-Alem, s. 99.).
535. DLT (Divan-u Lugat-it Türk) I, s. 32.

Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, 2. Baskı (tıpkıbasım), sf: 118,
Türk Tarih Kurumu Yayınları-2013, Prof. Dr. Ahmet Taşağıl